Kolno – 600 lat historii, dumy i nieugiętej tożsamości
W Kolnie, jednym z trzech najstarszych miast województwa podlaskiego obok Łomży i Tykocina, 6 czerwca 2025 roku miało miejsce wydarzenie o niezwykłym znaczeniu dla lokalnej społeczności. W sali widowiskowej Kolneńskiego Ośrodka Kultury i Sportu odbyła się wyjątkowa konferencja historyczna, stanowiąca istotny punkt obchodów 600-lecia nadania Kolnu praw miejskich. Wydarzenie to zgromadziło mieszkańców oraz zaproszonych gości, dając im okazję do głębokiego zanurzenia się w dzieje miasta – od najstarszych śladów osadnictwa, przez dramatyczne momenty wojen i zniszczeń, po ambitną wizję przyszłości.
Uroczystego otwarcia konferencji dokonał Burmistrz Kolna, Andrzej Duda, który w swoim przemówieniu z dumą podkreślił, jak wiele to miasto przeszło – od wielokrotnych zniszczeń, po pełne determinacji odradzanie się jego wspólnoty. Zwrócił uwagę na ogromny wysiłek mieszkańców i przedsiębiorców, dzięki którym Kolno nie tylko przetrwało, ale rozwinęło się jako prężnie działający ośrodek powiatowy. Burmistrz zachęcał młodzież, by nie zapominała o historii miejsca, z którego pochodzi, i po zdobyciu wykształcenia wracała, by dalej rozwijać lokalną społeczność. Przypomniał, że Kolno, choć niewielkie, oferuje komfort życia, bliskość przyrody – w tym jezior mazurskich oraz Puszcz Piskiej i Kurpiowskiej – a także spokojną atmosferę sprzyjającą rozwojowi i refleksji.
Konferencja miała również charakter naukowy. Historyk Sławomir Zgrzywa z łomżyńskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Białymstoku przybliżył początki Kolna w kontekście archeologicznym, wskazując na osadnictwo już w czasach neolitu. Odwołał się także do postaci Antoniego Smolińskiego, który jako jeden z pierwszych badał historię miasta. Wskazał, że miejsce pierwotnej osady Kolno wciąż czeka na dogłębną eksplorację, co czyni je fascynującym polem do dalszych odkryć. Omówił również lokację miasta w 1425 roku przez księcia Janusza I Mazowieckiego i podkreślił jego rolę jako ośrodka handlu z Prusami.
Kolejną prelegentką była dr Małgorzata Frąckiewicz z Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów. Z pomocą akt metrykalnych, prasy i innych źródeł, opowiedziała o życiu społecznym Kolna w latach 1825–1925. Nakreśliła obraz miasta położonego nad rzeką Łabną, z rozwiniętą infrastrukturą: kościołem, synagogą, sądem, urzędami, browarem, młynami i apteką. Zaznaczyła wielokulturowość społeczności kolneńskiej oraz istotną rolę emigracji, która przez lata kształtowała losy wielu rodzin. Podkreśliła, że przeszłość Kolna to skarbnica, na której powinny opierać swoją tożsamość kolejne pokolenia.
Dramatyczne karty historii miasta w czasie II wojny światowej przypomniał dr Waldemar Brenda z Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku. W swoim wystąpieniu opisał losy Kolna w czasie okupacji niemieckiej i sowieckiej, działalność konspiracyjną, zbrodnie oraz eksterminację ludności żydowskiej. Zwrócił uwagę na znaczenie źródeł lokalnych, takich jak „Zeszyty kolneńskie” czy prace Jana Truszkowskiego, które dokumentują heroiczne, ale i tragiczne wydarzenia tego okresu. Przypomniał, że mimo ogromnych cierpień, mieszkańcy Kolna nigdy nie wyrzekli się swojej tożsamości.
Na zakończenie konferencji dr hab. Krzysztof Sychowicz z Akademii Łomżyńskiej przedstawił dzieje miasta w drugiej połowie XX wieku, koncentrując się na okresie PRL-u. Omówił wpływ reżimu komunistycznego na życie mieszkańców i rozwój miasta, ale również podkreślił, że duch oporu i potrzeba wolności wciąż były obecne – widoczne zwłaszcza w działalności „Solidarności”. Zakończył swoje wystąpienie gratulacjami dla burmistrza Andrzeja Dudy z okazji 20-lecia pracy samorządowej oraz życzeniami dalszego rozkwitu miasta.
Konferencja była wyjątkowym świadectwem żywej pamięci, szacunku do przeszłości i marzeń o przyszłości Kolna. Uczestnicy wydarzenia, wśród których znaleźli się przedstawiciele duchowieństwa, władz samorządowych, instytucji, organizacji społecznych, edukacyjnych i mieszkańcy, mogli na nowo odkryć wartość miejsca, które od wieków tworzyło swój własny, niepowtarzalny rytm życia. Spotkanie zakończyło się podsumowaniem wygłoszonych referatów oraz refleksją o roli historii w budowaniu silnej, nowoczesnej tożsamości miasta.
